تاریخ اسلام؛ رشته‌ای به گستره تاریخ جهان
عبدالله فرهی، عضو گروه تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در معرفی رشته تاریخ اسلام اظهار کرد: رشته‌ای با عنوان رشته تاریخ اسلام تنها در دانشگاه مذاهب اسلامی ارائه می‌شود، قصد راه‌اندازی این رشته در دانشگاه‌های دیگر نیز هست ولی در حال حاضر در سطح لیسانس در هیچ دانشگاه دیگری ارائه نمی‌شود.
وی افزود: در دانشگاه تهران نیز بحث تاریخ به‌عنوان یکی از گرایش‌های الهیات مطرح است، تاریخ و تمدن اسلامی داریم، گرایش‌ها نیز در دوره فوق لیسانش تغییر می‌کند که مشتمل بر گرایش‌های تاریخ اسلام، تاریخ ایران دوره اسلامی، تاریخ جهان و … می‌شود.
فرهی به پیشینه این رشته اشاره کرد و گفت: از سال ۷۷ دانشگاه مذاهب اسلامی اقدام به پذیرش دانشجویان در مقطع کارشناسی رشته تاریخ اسلام کرد، از آن زمان تاکنون نیز این رشته در این دانشگاه دائر است.
تاریخ اسلام با چهار گرایش در مقطع ارشد و دکتری
این عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به مقاطعی که دانشجویان در رشته تاریخ اسلام پذیرش می‌شوند، بیان کرد: در دانشگاه مذاهب اسلامی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز در این رشته پذیرش دانشجو داریم؛ ولی در این مقاطع تاریخ اسلام با چهار گرایش مصوب است اما در عمل فقط دانشجویان در گرایش تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی پذیرش می‌شود ولی آن چیزی که مصوب وزارت علوم است تاریخ اسلام با چهار گرایش است؛ گرایش تاریخ و تمدن فرهنگ اسلامی، تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، سیره رسول اعظم(ص) و جهان اسلام در عصر حاضر، ولی در عمل فقط یکی از آن‌ها که همان گرایش تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی است، فعال است.
وی به تفاوت‌های گرایش‌های مختلف تاریخ اسلام پرداخت و گفت: محتوای آن‌ها شبیه به هم است ولی شاید اینگونه بتوانیم بگوییم که گرایش‌های فرهنگی و تمدنی در گرایش تاریخ و تمدن فرهنگ اسلامی نسبت به تاریخ اسلام بیشتر است. در تاریخ اسلام، گرایش به بیان مسائل سیاسی نسبت به مسائل تمدنی و فرهنگی قوی‌تر است و تاریخ سیاسی در مقایسه با مسائل دیگر بیشتر در کلاس‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد؛ از این جهت ممکن است گرایش‌ها تفاوت‌هایی داشته باشند.
فرهی اظهار کرد: تاریخ اسلام به نحوی تاریخ جهان نیز هست، گستره خیلی وسیعی است و به‌طور مثال تا انحلال خلافت عثمانی در سال ۱۹۲۳ میلادی خیلی بیشتر مورد توجه است.
وی در توصیه به علاقه‌مندان تحصیل در رشته تاریخ اسلام، عنوان کرد: علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته باید یک دید وسیع راجع به گذشته داشته باشند و بتوانند خوب تحلیل کنند و مسائل مختلف را خوب با هم جمع کنند. کسی که بخواهد در تاریخ اسلام موفق باشد مهم است که قدرت تحلیل داشته باشد که بتواند مسائل را خوب تحلیل کند، سعی کند جانب‌داری را کنار بگذارد و بدون اینکه بخواهد از شخص خاصی جانب‌داری کند به سراغ تاریخ برود.
تفاوت تاریخ و کلام؛ مقام ثبوت و اثبات
این عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی بیان کرد: اصطلاحاً در تاریخ می‌گوییم افراد باید سعی کنند در مقام ثبوت و نه اثبات حرف بزنند، دنبال اثبات نباشند. در تاریخ بحث، بحث کلامی نیست و بحث تاریخی است، تفاوت تاریخ و کلام تا حد زیادی از این جهت مشخص می‌شود. فرد تا آنجا که می‌تواند باید سعی کند باورهای خود را کنار بگذارد و از پیش درباره تاریخ قضاوت نکند. این موارد برای کسی که می‌خواهد در این عرصه موفق باشد مهم است.
وی ادامه داد: بیشتر افرادی که در این رشته هستند جذب مراکز آموزشی می‌شوند، در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش و پرورش جذب می‌شوند ولی در مراکز پژوهشی هم که البته بیشتر در تهران هستند نیاز به دانش‌آموختگان این رشته حس می‌شود، به‌طور مثال در دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه جهان اسلام و مراکزی که کارهای پژوهشی انجام می‌دهند. جدا از اینها در وزارت‌خانه‌های دیگر، صدا و سیما، روزنامه‌ها برای صفحه‌ها و ستون‌های تاریخی و … نیز دانش‌آموختگان این رشته جذب می‌شوند.
فرهی بیان کرد: طبیعتاً فارغ التحصیلان با مدرک مقطع کارشناسی خیلی سخت‌تر می‌توانند کار پیدا کنند، با توجه به اینکه فوق لیسانس و دکتری هم در کشور ما زیاد است و روز به روز هم اقبال نسبت به تحصیلات تکمیلی بیشتر می‌شود طبیعتاً فردی می‌تواند موفق باشد که در مقاطع بالاتر تحصیلات خود را ادامه دهد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی اظهار کرد: مهم‌تر از هر چیزی آن است که فرد در درجه اول، خودش نسبت به چیزی که در تاریخ اسلام مطالعه می‌کند رضایت داشته باشد و خود فرد به‌دنبال شناخت گذشته، شناخت درست نسبت به تاریخ اسلام باشد و هویت خود را بر مبنای آن بنا کند و علاقه خود را در نظر بگیرد.
وی با بیان اینکه فردی که تاریخ اسلام می‌خواند در درجه اول باید علاقه خودش برایش مهم باشد، گفت: نباید به‌دنبال اینکه مدرک بگیرد یا جایی شغل پیدا کند، باشد، اگر کسی به این قصد وارد شود طبیعتاً ممکن است با مشکل مواجه شود. در درجه اول علاقه مطرح است نه فقط در تاریخ اسلام، بلکه در همه رشته‌ها، فرض کنید فردی برق می‌خواند، علاقه در درجه اول بسیار می‌تواند در موفقیت آینده آن فرد تأثیرگذار باشد.
فرهی گفت: در مورد فردی که تاریخ می‌خواند، این مطالعه تاریخ باعث می‌شود بتواند در برابر مسائل مختلف، مشکلاتی که در زندگی‌اش پیش می‌آید و محیط اطرافش بهتر بتواند تصمیم‌گیری کند. حال یکی مثبت و یکی منفی. بهر حال تاریخ چیزی است که بسیار می‌تواند در نگاه فرد نسبت به اطراف خودش مؤثر باشد.
منبع: ایکنا (خبرگزاری بین المللی قرآن)
تاریخ اسلام؛ رشته‌ای به گستره تاریخ جهان