بسم الله الرحمن الرحیم
پنج شنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ العربیة

نمودارهای جهان‌نگارانه در اسلام

چکیده
نویسنده در ابتدا اشاره‌‌ای به بحث مهم جهان‌‌شناسی در اسلام نموده و آن را از منظر دو منبع مهم اسلام یعنی قرآن و سنت، به شکلی مختصر مورد واکاوی قرار داده، و در ادامه به شناخت نمودارهای جهان‌‌نگارانه در اسلام، با توجه به سه سنت فکری فلسفی ـ علمی، گنوسی و عرفانی پرداخته است. نویسنده رشد و تبلور گرایش‌های کلامی را در عدم به وجود آمدن یک سنت مجزای مبتنی بر تأملات جهان‌‌شناسانه دینی در اسلام مؤثر دانسته و به تأثیر یونان، هند و ایران در ظهور این سه سنت فکری اشاره کرده است؛ از جمله مهم‌‌ترین مواد تأثیرگذار بر شکل‌گیری نمودارهای جهان‌‌نگارانه در درون این سه سنت فکری، می‌‌توان به تأثیر جهان‌‌شناسی‌های ارسطویی و بطلمیوسی بر نظام‌های کلامی و فلسفی، نظام هفت‌اقلیم بر جغرافیای اسلامی و آموزه‌‌های نوافلاطونی بر حکمت گنوسی و عرفانی اشاره کرد. در ضمن، این نمودارهای جهان‌‌نگارانه نیز شامل طرح‌هایی درهم‌تنیده از افلاک سیاره‌‌ای، افلاک تحت قمر عناصر چهارگانه، بروج دوازده‌‌گانه، جهات اصلی چهارگانه، جهان معدنی و حتی اعضای اصلی بدن انسان می‌‌شدند. نویسنده با توجه به گستره وسیع نمودارهای جهان‌‌نگارانه در نُسَخ خطی برجای‌مانده، دست به‌گزینش زده و تنها شماری از این نمودارها را بر اساس سه سنت مذکور، مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. این نمودارها متعلّق و یا منتسب به علما و دانشمندانی از هردو مذهب شیعه و سنی و با مشربهای فکری متنوّع هستند که ازجمله این شخصیت‌ها می‌‌توان به این افراد اشاره کرد: جابر بن حیّان، اخوان الصفا، ابویعقوب سجستانی، ابوریحان بیرونی، ناصرخسرو، حامدی، حمیدالدین کرمانی، ابن‌‌عربی، سید حیدر آملی و ابراهیم حقّی.

کلیدواژگان
جهان‌شناسی، جهان‌نگاری، نمودارهای فلسفی و علمی، نمودارهای گنوسی و عرفانی، نمودارهای دینی
فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت) – دوره ۱۱، شماره ۴۳، بهار ۱۳۹۵٫

 نمودارهای جهان‌نگارانه در اسلام

 

مطالب مرتبط

جهان شناسی ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی

جهان‌شناسی محمّد بن زکریّای رازی

 

بازتاب

خبرگزاری فارس

ویراساینس

پایگاه اطلاع رسانی دبیرخانه شورای برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.