تطوّر مفهوم علم در گذر از عصر جاهلی به عصر نبوّت
چکیده
مهم‌ترین نقطه عطف تطور مفهومی علم در تاریخ عرب را می‌توان گـذر از عصـر جاهلی به عصر نبوی دانست. درواقع دین جدید که در مدینه بنیان یافت، نیازمند علم جدید بود تـا به آن مشروعیت بخشد و البته این تحول درگذر از جامعه‌ای بت‌پرست به جامعه‌ای توحیـدی رخ داد. ازاین‌رو مفهوم علم نیز دقیقاً در جهت همین دو ویژگی بارز این دو جامعه قبیلـه گـرا و ایمـانی تغییر یافت. مهم‌ترین منابع موجود برای بررسی چنـین تحـولی، قـرآن و اشـعار منسـوب بـه عصـر جاهلیت‌اند که ضمن بررسی محتوایی آنها می‌توان تطور مفهومی علم را در این دو دوره تـا حـد زیادی تبیین کرد. با بررسی اشعار و روایات برجای‌مانده درباره این اشعار، می‌توان چنـین نتیجـه – گیری کرد که عرب جاهلی چهار موضوع را علم می‌شمرد و بر مبنـای برخـی روایـات، صـاحب این علوم را علامه می‌دانست : ١. ایام‌العرب؛ ٢. ادبیات منثور عربـی ؛ ٣. شـعر؛ ۴. انسـاب عـرب؛ امـا پیامبر اکرم(ص) درگذر از عصر جاهلی به عصر نبوی تنها دانش‌هایی را علم دانسـت کـه همسـو بـا اندیشه‌های توحیدی بود و غیر آن را ناشی از جهل برشـمرد. درواقـع بـا برداشـتی کلـی می‌توان اتصاف آگاهی‌های بشر به نیروی لایزال الهی را تولید علم مقدسی دانست که در عصر نبـوی رخ داد، دانشی که انسان می‌تواند از طریق چشم، گوش و دل، آن را کسب کند. در این دوره کتابـت بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفت و مفهوم علم در جهت تفکری همگرا گسترش معنـایی یافـت. این موضوعی است که بر اساس روش تبینی – تفهمی در این پژوهش مورد واکاوی قرار خواهـد گرفت.
کلیدواژگان
قرآن، علم، شعر، عصر جاهلی، عصر نبوی
مطالعات تاریخ اسلام » زمستان ۱۳۹۴ – شماره ۲۷
تطوّر مفهوم علم در گذر از عصر جاهلی به عصر نبوّت
تطوّر مفهوم علم در گذر از عصر جاهلی به عصر نبوّت