- دکتر عبدالله فرهی - http://abdullahfarrahi.com -

حضرت حزقیل نبی (ع)

مدخل

همانطور که می دانیم بنی اسرائیل دارای انبیای متعددی بوده اند ولی اکثراً بنی اسرائیل را با حضرت موسی می شناسند و از سایر پیامبران بنی اسرائیل چندان اطلاعی ندارند از جمله این پیامبران حزقیال نبی (ع) است که به عقیده برخی از مؤرخین و مفسرین همان ذوالکفل نبی است، که در قرآن به وی اشاره شده است. متأسفانه درباره این حضرت کار باستانشناسی قابل ملاحظه ای صورت نگرفته است و اگر سخنان ما هم متکی به روایات تاریخی است ولی سعی شده که بیشتر به روایاتی که به جغرافیای زندگی آن حضرت می پردازد توجه شود و کتاب وی هم که در کتاب مقدس مسطور است مملوّ از اینگونه اطلاعات است که شایان توجه بیش از پیش است.

 

حضرت حزقیل(ع)

به کسرحاء مهمله و زای معجمه به معنی ((قوت الله)) می‌باشد و او پسر بوذری کاهن بود. ولی متون الاخبار نام پدر وی را ((بورا)) ثبت کرده است. و نسب وی به ((لاوی بن یعقوب ع)) می رسید . محل تولد حضرت حزقیل (ع) شهر((یهودیه)) بود.پدر حضرت حزقیل(ع) دو زن داشت که یکی ده پسر داشت و دیگری هیچ فرزندی نداشت و پدر حضرت حزقیل(ع) که صاحب قربان بنی اسرائیل بود وقتی گوشت قربانی به خانه می آورد یازده قسم به والده اولاد خود می داد و قسم واحد به والده دیگر.این پیرزن محزون شد و شبها را به طاعت و عبادت به روز می آورد تا اینکه دعای وی مستجاب شد و به حزقیل حامله گشت و چون حضرت حزقیل (ع) بدنیا آمد به ((ابن العجوز)) مشهور گردید.از القاب دیگر حضرت ((ذوالکفل)) است که برخی آنرا لقب الیسع دانسته اند و اصبح روایات آنکه ظاهراً ذوالکفل وصی الیسع بن اخطوب بوده است و چون آن حضرت متکفل درس توریه و ارشاد بنی اسرائیل گشته بود ملقّب بدین لقب شد و در متون الاخبار القوال دیگری نیز ذکر شده است.

 

اسارت بنی اسرائیل و یهودا

اسارت بنی اسرائیل بدست آشوریان ۱۲۰سال پیش صورت گرفته بود و اسارت بنی یهودا بدست بابلیان بدین قرار تکمیل گردید:

۶۰۶ ق.م: برخی اسیران از جمله دانیال(ع) به بابل برده شدند.

۵۹۷ق.م: بیشتر اسیران از جمله حزقیل(ع) به بابل برده شدند.

۵۶۸ ق.م: اورشلیم به آتش کشیده شد.

 

محل زندگی حضرت حزقیل(ع)

حضرت حزقیل(ع) توسط بخت النصر اسیر شده و با یهویاکین شهریار یهودا در اراضی کلدانیان در کنار نهرخابور مسکن یافت و تا ۵۷۰ق.م در آنجا اسیر بود.و رود خابور کانال بزرگی بود که در جنوب شرقی بابل راه داشت. و آنرا نهری در بالای بابل می دانند که از میان نیپور می گذشت و به رود دجله می ریخت.نیپور،در فاصله۸۰ کیلومتری جنوب شرقی بابل قرار داشت و همان شهر کَلْنَه میباشد که نمرود آن را بنا کرده بود. این نهر از رود فرات منشعب میشد و در آن کشتیرانی صورت می گرفت و حضرت حزقیل(ع) در کنار این رود در شهرکی نزدیک نیپور بنام ((تل ابیب)) زندگی می کرد. و او در آنجا دارای همسر و منزل شخصی بود. اعراب که حزقیال را ((کیلفیل)) می نامیدند، محل زندگی آن حضرت را هم با همین نام می شناختند. در فاصله ۶۵ کیلومتری این محل، فارا قرار داشت که خانه اجدادی نوح محسوب میشد. ((اریدو)) که بر اساس روایات، نام محلی بود که باغ عدن در آن قرار داشت، در ۱۶۰ کیلومتری این محل واقع بود. احتمالاً همین امر باعث شده تا حزقیل(ع) بارها از باغ عدن یاد کند.

 

کتاب نبوت حضرت حزقیل(ع)

مبحث اصلی این کتاب سقوط اورشلیم است و سپس امید به تجدید بنای آن می آید. و کلاً بر دو قسم است. قسم اول:نبوّات قبل از سقوط اورشلیم(از سال پنجم اسیری تا سال نهم آن). قسم دوم: نبوّات بعد از سقوط اورشلیم که اکثراً وعده وعید نسبت به عمون،موآب،ادوم و فلسطین و صور و صیدا و مصر است. و بابهای (۴۸-۴۰) رؤیای هیکل است که بعداً بدان خواهیم پرداخت. کتاب وی مملو از رازیات است که با کشف تمدن آشوری بسیاری از آن رمزیات آشکار شده است.از جمله شیری که با بالهای عقاب و گاوی با سر انسانی و غیره که در میانه آثار نینویه کشف شده است . اما مدت نبوت آن حضرت ۲۲ سال بوده که از روز پنجم ماه چهارم سال سی ام مطابق با سال پنجم اسیری یهویاکین یعنی از سال ۵۹۵ ق.م تا سال ۵۷۳ق.م بوده است.

 

پیامبران معاصر حضرت حزقیل(ع)

– حزقیال و دانیال

دانیال ۹ سال زودتر از حزقیال به بابل برده شده بود و در این فرصت کم موفق شد تا شهرت زیادی بدست آورد. دانیال در دربار بسر می برد و حزقیال در حومه شهر آنها یکدیگر و غالباً ملاقات می کردند.

 

– حزقیال و ارمیا

ارمیا مسن تر از حزقیال بود. احتمالاً حزقیال شاگرد او بوده است. حزقیال در میان اسراء به تعلیم همان چیزهایی مشغول بوده که ارمیا در اورشلیم نبوت می کرد، یعنی داوری حتمی یهودا بخاطر گناهانش.

 

مدفن حضرت حزقیل (ذوالکفل)

۱- میان حلّه و کوفه: حسن بصری میگوید: ذوالکفل که در قرآن آمده است هم اوست {همان حزقیل است} و مدفن او میان حله و کوفه است و او معاصر اسارت بنی اسرائیل به بابل بوده است. و در حبیب السیر آمده که حزقیل(ع) در اخر عمر بر زمین بابل تشریف برده و در آنولایت بریاض جنت انتقال کرد.قبرش در میان حلّه و کوفه است و شهرت آنجا به قبر آنحضرت بدلیل مقبره‌ای است که در منطقه ای که کفل نامیده میشود میباشد. که در کنار نهر قرار دارد، و از اینجا میتوان ذوالکفل را بر حضرت حزقیل تطبیق داد.

۲- دمشق: سامی بن عبدالله در (اطلس تاریخ الانبیاء) در ذکر شناسنامه‌ای آن حضرت مکان وفات وی را دمشق می‌داند.

اسم النبی و نسبه: ذوالکفل (بشربن اریبا من ذریه اسحق بن ابراهیم)

الفتره التاریخیه التقریبیه: ۱۵۰۰- ۱۴۲۵ بعثه باالتقریب:۱۴۶۰ ق.م

لقب قومه: العموریون مکان بعثه: دمشق و ماحولها مکان وفاته: دمشق

۳- دزفول: هم‌اینک در استان خوزستان،شهر دزفول،خیابان دکتر شریعتی در نزدیکی حرم حضرت سبزقبا (محمد بن موسی الکاظم) مقبره‌ای است منسوب به حضرت حزقیل که من آن را زیارت نموده‌ام و به‌تازگی نیز بنای روی قبر بازسازی‌شده است. و در بین مردم مشهور است که حضرت حزقیل پدر حضرت دانیال نبی بوده است و در روایات تاریخی نیز از معاصر بودن این دو پیغمبر سخن رفته است ولی اینکه حقیقت امر چیست، خود جای تحقیق فراوان دارد که شاید با مرور زمان بتوان به آن پی برد.

 

منابع و مآخذ

۱- ابن‌اثیر، عزالدین؛ تاریخ کامل؛ برگردان: محمدحسین روحانی، چاپ دوم، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۷۴ش.

۲- خواندمیر؛ حبیب السیر؛ چاپ چهارم، تهران: انتشارات خیام، ۱۳۸۰ش.

۳- دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه؛ چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.

۴- گری، جان؛ اساطیر خاور نزدیک(بین‌النهرین)؛ ترجمه باجلان فرخی

۵- گلن، ویلیام و هنری مرتن؛ کتاب مقدس: عهد عتیق و جدید؛ ترجمه فاضل خان همدانی، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۰ش.

۶- مصاحب، غلامحسین [به سرپرستی]؛ دایره المعارف فارسی؛ جلد اول، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.

۷- المغلوث، سامی بن عبدالله بن احمد؛ اطلس تاریخ الانبیاء و الرسل؛ الریاض: مکتبه العبیدکان، ۱۴۲۲ق.

۸- هاکس، مستر [ترجمه و تألیف]؛ قاموس کتاب مقدس؛ تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۷۷ش.

[1] [2] [3] [4]