چکیده
شک یکی از مهمترین محصولات دوره گذار بود که در قلمرو مسلمانان به شکل جنبشی فکری با عنوان سوفسطائیان ظهور یافت. «سوفسطائیون» یا به عبارت دیگر، شکاکان مسلمان با پیشگامی فردی بنام صالح بن عبدالقدوس، گروهی بودند به‌زعم شماری از متکلمان مسلمان متشکل از «عنادیه»، «عندیه» و «لاادریه» که همچون سوفیستها و شکاکان یونان و هند، نه به‌عنوان یک مکتب که بیشتر به‌عنوان یک جنبش یا یک جریان فکری در درون تمدن مسلمانان ظهور یافتند. آنها نه‌تنها برای «ذهن» که برای «عین» هم حقیقت و اصالتی قائل نبودند و چیزها در نظر ایشان تنها از وجودی خیالی، وهمی و حدسی برخوردار بود. برخورد قاطعانه متکلمان، به‌ویژه معتزلیها ، فلاسفه طبیعی و منطقی و متفکران صوفی مسلک برجسته‌ای همچون غزالی با این جریان موجب شد که این گروه به‌سرعت از بین برود و نام چندانی از آثار و پیروان این جریان فکری در تاریخ باقی نماند. البته شکاکان مسلمان هم با ایجاد تردید نسبت به معارف مأخوذ از «حسیات» و «عقلیات» در جلب‌توجه اندیشمندان مسلمان به معرفت حضوری بجای حصولی و گرایش آنها به عرفان و تصوف بجای علم و فلسفه بی‌تأثیر نبودند.
کلیدواژگان
متکلمان، صوفیان، سوفسطائیان، صالح بن عبدالقدوس، فلاسفه، شکاکان
تاریخ فلسفه » بهار ۱۳۹۶، سال هفتم – شماره ۴
[1] «سوفسطائیّون» و شکّاکان مسلمان [2]
«سوفسطائیّون» و شکّاکان مسلمان